OKUL ÖNCESİNDE MÜZİK ETKİNLİKLERİ

     Müzik etkinlikleri, çocukların hem bilişsel, dil, motor, sosyal ve duygusal gelişimlerini destekleyen hem de müziksel gelişim sürecini olumlu yönde etkileyen çalışmalardır. Bu çalışmalar, ses ve müzik dinleme ve ayırt etme çalışmaları, ritim çalışmaları, nefes ve ses çalışmaları, şarkı söyleme, çalgı çalma, yaratıcı hareket ve dans, müzik eşliğinde hareket, müzikli öykü oluşturma gibi etkinliklerden oluşur.

     Bu etkinlikler, doğru ve nitelikli müzik dinleme, söyleme ve çalma alışkanlıklarını çocuğa kazandırmanın yanı sıra, yerel, ulusal ve evrensel çocuk müziğini tanımasını da destekler. Ayrıca bu etkinlikler, bireysel olarak ve toplulukta müzik yapma, başkalarını dinleme, iş birliği yapma gibi sorumluluklar kazandırır.

Müzik, öğrenmeyi ve algılamayı kolaylaştıran etkin yollardan biridir. Müzik etkinlikleriyle çocuk, ince–kalın, hızlı-yavaş, uzun-kısa gibi pek çok kavramı öğrenir ve pekiştirir. Bunun yanı sıra konuları daha kolay anlayabilir. Eğitici ve öğretici çocuk şarkıları, ezgili saymaca, bilmece, tekerleme ve atasözleri dil gelişimine katkı sağlamak için kullanılan araçlardır. Çocuk bunları söylerken hem zevk alacak, hem de doğru ve akıcı konuşma becerilerini kazanacaktır. 

     Müzik etkinliğinin, çocuğun motor gelişimine de büyük katkısı vardır. Çocuklar müzikle bedensel hareketleri birleştirerek, müziğin karakterine ve ritmine uygun ve belli bir düzen içerisinde hareket etme becerisini kazanır. Müzik etkinliği ayrıca basit vurmalı çalgılar çalarak el-göz koordinasyonunu ve aynı anda iki elini birlikte kullanabilme becerisini de kazandırır. Çocukların kendilerini sözel olarak kolayca ifade edemediği durumlarda, müzik etkinlikleri sosyal ve duygusal gelişimlerini destekleyerek özgüven kazanmalarına yardımcı olur.

Müziğin Öğretim Yöntemi Olarak Kullanılması ve Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar 

Bir öğretim yöntemi olarak müzik, çok çeşitli biçimlerde kullanılabilir.Örneğin; 

1. Ritm,kulak,ses eğitimi, 
2. Tek ya da grup eşliğinde şarkı söyleme, 
3. Müzik dinleme/dinletme, 
4. Müzikli/şarkılı dramatizasyon, 
5. Şarkılı oyun, 
6. Çalgı çalışmaları, 
7. Söylenen şarkıya çalgı ile eşlik etme, 
8. Müzik eşliğinde serbest/yaratıcı dans, 
9. Müzik/şarkı eşliğinde öykünmeler, 
10. Şarkıya uygun hareketlerle eşlik etme.

Bunların bazılarına kısaca değinecek olursak; 

• Ritm, Kulak ve Ses Eğitimi 

     Çocuk, ilk yaşlarından başlayarak şarkı söyleme aşamasına geçmeden önce el ve ayaklarıyla ritimsel hareketler yapar. Bir müzik çalınırken, bir şarkı söylenirken, ezgileri yenileyemez ama el-ayak ve bedeniyle müziğe uygun tempo tutup, dans etmeye çalışır. Bu durum,çocukta ritm duygusunun şarkı söylemeden önce geldiğini göstermektedir. 

      Ritm çalışmalarında, el, avuç, ayak, parmak vuruşları, parmak şıklatma, alkış, baş-kol-beden hareketleri, davul, trampet, tek gibi vurmalı çalgılar, masa, sıra, konserve kutusu gibi müzik dışı ses veren araçlar, kaset gibi müzik dinleme araçları kullanılabilir. 

Kulak eğitimi çalışmalarında uygulama şöyle olabilir:

Önce bir ses verilir, çocuklardan bu sesi çıkarmaları istenir(mö sesi gibi).
Sonra başka bir ses verilir. Aynı biçimde, çocuklardan bu sesi dinleyip kendi sesleriyle çıkarmaları istenir.
Daha sonra da ilk ses ya da başka bir ses verilerek, aynı işlem tekrar edilir.

Verilen sesler çeşitlendirilebilir. Örneğin; ördek (vak vak),köpek (hav hav),kuzu (m eme),kuş (cik cik) vb. gibi. 

       Ses eğitiminde ise, solunma, gevşeme, konuşma eğitimi yer alır. Solunma eğitiminde solunma oyunları ve öykünmeler yapılabilir. Örneğin; çiçek koklama, ateş üfleme gibi. Gevşeme eğitiminde, bedeni rahatlatma alıştırmaları yapılabilir. Ağaçtan meyve toplama,kuş gibi uçup-konma öykünmeleri gibi. 

Konuşma eğitiminde, çocuğun güzel konuşması ve sözcük dağarcığını genişletmesi hedeflenir. Bu amaçla çocuklara, doğru, anlaşılır ve vurgulamalara dikkat ederek konuşmalarını sağlayacak çalışmalar yaptırılır.

                                 

• Şarkı Öğretimi 

      Şarkı öğretimi için öncelikle çocukların ortak ses alanı(seslerin kalın/ince oluşu) saptanmalı, ardından çocukların yaş, ilgi, beceri düzeylerine uygun bir şarkı seçilmelidir. Ayrıca şarkı öğretimi için gerek çocuklar, gerekse sınıf ortamı hazırlanmalıdır. Öğretmen bu hazırlığı, şarkının öğretileceği gün zaman zaman mırıldanmalarla, yemek, oyun vb. aralarda söylemekle yapabilir. Böylece şarkı, çocukların bilinç altına yerleştirilmiş olunarak, onlarda bu şarkıyı öğrenme isteği uyandırabilir. 

Hazırlık aşamasında öğretmen, aşağıdakilere benzer sözler söyleyebilir:

“Çocuklar, bugün yeni bir şarkı öğrenelim mi?”
“Çocuklar, sizlere yeni bir şarkı söyleyeceğim. Dinleyin bakalım bu şarkıyı sevecek misiniz?”
… 

Çeşitli şarkı öğretimi teknikleri vardır. Bunlar; 

•  Öğretmen şarkının adını söyler ve konusu hakkında kısa bir açıklama yapar.
• Şarkı içinde anlamı bilinmeyen sözcükler varsa,bunların anlamlarını çocuklara açıklar.Bu aşamada, resim,kukla ya da öyküden yararlanabilir. 
• Öğretmen şarkının melodisini bir aletle çalar ve şarkıyı birkaç kez söyler. 
• Şarkı parçalara ayrılır. Parça parça öğretilerek, “parçadan-bütüne geçiş” yapılır. 
• Çocuklara önce şarkının sözleri söyletilir. Sonra melodisiyle tekrar edilir. 
• Şarkıyla ilgili basit ritmik hareketler, dans ya da rontlar yaptırılabilir. 

Şarkı öğretiminde dikkat edilmesi gereken noktalar ise şunlardır: 

• Şarkı, gruba öğretilmelidir. 
• Tüm çocukların şarkıya katılımları sağlanmalı ve sesi bozuk olan çocuk desteklenmelidir. 
• Şarkıyla birlikte ritm çalışmaları yapılmalıdır. 
• Şarkının sözleri basit, sade ve anlaşılabilir nitelikte olmalı, öğretici amaç taşımalıdır. 
• Şarkı kısa olmalı, konusu çocukların bildikleri ve anlamaya başladıkları olayları içermelidir. Örneğin; renkler, haftanın günleri, doğa olayları vb. gibi 
• Şarkı çocukta olumsuz duygular uyandırmamalıdır. 
• Şarkının ezgisi akılda kalıcı olmalıdır. 
• Öğretimin kolay olması için şarkı, harekete yönelik, zevkli ve eğlendirici nitelikte olmalıdır. 
• Şarkı söyleme etkinliği, hiçbir zaman yorucu bir çalışmanın ardından gelmemelidir. Süresi 10-15 dakikayı geçmemelidir. Çünkü uzun süreli çalışmalar çocukları yorar ve ilgilerini dağıtır. 
• Etkinlik sırasında dikkat dağıtıcı davranışlarda bulunan çocuklar ,onları kırmadan,gruba uyumlu hale getirilmelidir. 
• Bir ay içerisinde en az 2,en çok 4 şarkı öğretilmelidir. 
• Çocuklar etkinliğe zorlanmamalıdır. 
• Öğretmen, öğreteceği şarkının tümünü hevesle ve dikkatle söylemelidir. Şarkıya hareket ya da çalgılarla eşlik edebilir. 
• Seçilen zamanda çocuklar şarkı öğrenmeye istekli değiller ise, etkinlik başka bir zamana ertelenmeli, çocuklar ilgi duydukları başka bir etkinliğe yönlendirilmelidir.                                                                                           
•                      

• Müzik Dinleme/Dinletme 

      Müzik dinlemenin çeşitleri vardır. Kimi kez oyun oynarken, bir işle uğraşırken müzik dinlenir; buna, “farkında olmadan müzik dinleme” denir. Kimi kez, bir müzik eşliğinde dans ederken ya da bedensel devinerek yaparken müzik dinlenir; buna,”devinerek müzik dinleme” denir. Kimi kez de, yalnızca müzik dinleme amacıyla, ilgiyi müzik üzerinde toplayarak ve susarak müzik dinlenir; buna da “müzik dinleme” denir. Gerçek dinleme budur. 

Çocuklara müzik dinletme sırasında dikkat edilmesi gereken bir takım noktalar vardır. Bunlar;

Çalınan müziğin niteliği, çocuklar için ilgi çekici, sevimli ve eğitici olmalıdır.
Devinerek müzik dinleme sırasında, hareketlerin müziğe uygun olmasına dikkat edilmelidir.
Çocuklara dinletilecek müzikler özenle seçilmelidir.
Müzik dinletme araçları nitelikli olmalıdır. Örneğin; kötü bir keman ya da piyano müziği çocuklara dinlettirilmemelidir.

• Şarkılı Oyun 

      Şarkı söylenerek oynanan oyuna “şarkılı oyun” denir. Kimileri anonim, kimileri de belli bir şarkıya oyun uydurularak yapılmıştır. Bu tür oyunlar bazen öykünmeli, bazen de bir konu ya da olayı betimleyicidir. 

Oyunun kuralları önceden belirlenmiştir ve oyunlar kurallarına göre oynanır. Örneğin; Gel bize katıl bize, Pazara gidelim, yeni yıl-yeni yaş vb. gibi. Bunların Bezirganbaşı, Tavşan kaç gibi anonim olanları da vardır.
                     

• Müzik/Şarkı Eşliğinde Öykünmeler 

      Çocuklar şarkı söylerken şarkıda geçen sözleri öykünme hareketleriyle oyunlaştırırlar. Örneğin; makarayı sar, tren,işte gözüm,işte kulağım vb. 

      Bazen de öykünme hareketi sadece müzik eşliğinde yapılır ve her çocuk hareketleri müziğe uygun olarak ve hep birlikte yaparlar.Örneğin; kayıkçı öykünmesi,dede-nine öykünmesi vb.  

                                

• Çalgı Çalışmaları 

      Çocuk, etkili, güzel ve doğal bir çalgı ile dünyaya gelir.Bu çalgı kendi sesidir.Ancak,çocuğun sesini yormayacak ve onunla daha etkili şarkı söylemesine destek olacak müzik aletlerine gereksinim vardır.Genel olarak bu aletler,vurma ve ezgi çalgılarıdır. 

     Vurmalı çalgılar olarak, trampet, davul, çelik üçgen, tef, zil, metalofon, ksilefon, ritm sopaları vb. dir. Bunun yanında marakas ve flüt de okul öncesinde kullanılan çalgılar arasındadır.

Bu çalgıların tanıtılması yapılırken, önce alet gösterilir ve aletin fonksiyonları hakkında bilgi verilir. Burada en önemli olan, çocuğun aletin sesini dinlemesidir. Çocuğun sesi iyice dinlemesi sağlanmalıdır. Bu çalgılarla çeşitli ritm, öykü ve dramatizasyon çalışmaları yapılabilir. 

                                  

• Müzikli/Şarkılı Dramatizasyon 

     Müzik etkinlikleri, okul öncesi eğitimin destekleyicisidir. Dramatizasyon da müzik eğitiminin önemli bir parçasıdır. Okul öncesinde drama çalışmaları, çocuklara bir konu verilerek, bir şarkının sözlerini dramatize etmeleri istenerek, ya da çalınan bir müziğe uygun hareketler yapmaları istenerek, yaptırılabilir. 

     Dramatizasyon için, çocuğun özgürce hareket edebileceği bir alan gereklidir. Böyle bir yer yoksa, sınıfta uygun bir alan hazırlanmalıdır.  

• Yaratıcı Dans 

      Yaratıcı dans, müzik etkinlikleri içinde uygulanabileceği gibi, ayrı da planlanabilir. Süresi çok uzun tutulmamalıdır. Çünkü süre uzadıkça yineleme ve taklit etmeler başlayacaktır. 
Yaratıcı dans için seçilen müziğin temposu çok ağır ya da çok hızlı olmamalıdır. Sözlü müzik kullanılmamalıdır. Çünkü sözler, çocukları etkileyerek, yaratıcı dansı dramatizasyona dönüştürebilir.
    Yaratıcı dans, çocukların özgürce davranıp, duygu ve düşüncelerini sergiledikleri bir etkinliktir. Bu nedenle kullanılacak müzik, sözsüz olmalıdır. 
    Etkinlik sırasında, çocuklardan, müziğin ritmine, temposuna ve onlara anımsattığı şeylere göre dans etmeleri istenir. Bunu kolaylaştırmak için çocuklara, kurdele, balon vb. araçlar verilebilir.